Pokrzywa – właściwości, działanie, suplementacja, badania naukowe
Na co pokrzywa?
Czy można mówić o „zielonym laboratorium” wśród chwastów? Pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica) zdaje się być odpowiedzią na to niewątpliwe. Choć większość z nas unika jej przy spacerach po łące, to w ziołolecznictwie znalazła status rośliny wielofunkcyjnej: przeciwzapalnej, moczopędnej, immunomodulującej, wspierającej BPH czy metabolizm. W niniejszym artykule komentuję najnowsze doniesienia naukowe i kładę nacisk na aspekty praktyczne: Czy warto ją suplementować? W jakie formie? Przy jakich schorzeniach?
Czym jest pokrzywa – krótki profil botaniczny i kulturowy
Pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica L.) należy do rodziny Urticaceae. Jej zielone liście pokryte są parzącymi włoskami, co w łacinie oddaje nazwa urtica (od „urere” = palić). W starożytności Hipokrates, Dioskurides, a później św. Hildegarda i Paracelsus wykorzystywali ją w różnych terapiach. Współczesne źródła zielarskie dzielą pokrzywę na trzy surowce: Urticae folium (liść), Urticae radix (korzeń) i często Urticae herba (ziele).
Pokrzywa właściwości
Substancje aktywne i ich rola
Liście pokrzywy obfitują w flawonoidy (rutyna, kwercetyna, kemferol), kwasy organiczne, sole mineralne, chlorofil i witaminy (A, C, K, kompleks B), a także krzemionkę, żelazo, wapń, magnez. Z kolei korzeń zawiera lektyny, fitosterole i polisacharydy. Suplementy na włosy często zawierają pokrzywę w swoim składzie właśnie ze względu na bogactwo minerałów i witamin.
Mechanizmy działania pokrzywy
Ekstrakty z liści pokrzywy hamują procesy zapalne poprzez redukcję TNF‑α, IL‑1β, IL‑4 i innych mediatorów stanu zapalnego, a także blokują aktywację NF‑κB oraz zmniejszają syntezę metabolitów kwasu arachidonowego, takich jak prostaglandyny i leukotrieny. Pokrzywa wykazuje również działanie moczopędne: zwiększa wydalanie chlorków, mocznika i jonów sodu, korzeń wykazuje w tym przypadku silniejsze właściwości i efekt niż liście.
Wpływ na metabolizm i antyoksydację
Dodatkowo pokrzywa reguluje gospodarkę glukozy, zmniejsza wchłanianie cukrów (hamuje α‑amylazę i α‑glukozydazę) oraz obniża poziom lipidów (cholesterol, LDL), jednocześnie wzmacniając HDL i mechanizmy antyoksydacyjne.
Badania kliniczne i zastosowania terapeutyczne
Choroby stawów i reumatyzm
W wieloośrodkowych, otwartych badaniach postmarketingowych z udziałem ok. 10 000 pacjentów, 9,6 g ekstraktu liści pokrzywy/dzień przez kilka tygodni poprawiło objawy u 80–95% pacjentów z reumatyzmem. Wiekszość fitoterpeutów i pacjentów uważała leczenie pokrzywą za dobrze tolerowane i cenne wsparcie procesu leczenia. Zewnętrzna aplikacja liści parzących na palce przyniosła znaczącą ulgę w bólu większą niż placebo, co potwierdzają randomizowane badania kliniczne. Jaki suplement na stawy wybrać? My osobiście polecamy mieszanką ziół, witamin, kolagenu, MSM i glukozaminy - Twoje silne Stawy i kości.
Łagodny przerost prostaty (BPH)
W BPH stosuje się ekstrakt korzenia pokrzywy często w połączeniu z palmą sabałową. Takie kombinacje poprawiają objawy mikcji i zmniejszają PSA, bez działania anty-androgenowego klasycznie stosowanego w lekach.
Infekcje, odporność i immunostymulacja
Eksperymenty in vitro i in vivo wykazały, że wyciągi z pokrzywy wspierają aktywność fagocytozy, zwiększają proliferację limfocytów T i stymulują wydzielanie interferonów. Mogą też redukować trwanie infekcji wirusowych i bakteryjnych.
Stabilizacja metaboliczna w zespole metabolicznym i cukrzycy
Badania na szczurach oraz u ludzi z insulinoodpornością potwierdzają hipoglikemiczne i hipolipidemiczne działanie pokrzywy. Po 8-tygodniowej suplementacji odnotowano spadek trójglicerydów i poprawę stosunku LDL/HD.
Suplementacja i formy terapeutyczne
Ekstrakty standardyzowane
Ekstrakty liściowe w dawkach 200–600 mg dziennie (standard 2×335 mg/dzień) przez 3 tygodnie wydają się skuteczne i dobrze tolerowane. Korzeń zaleca się do terapii BPH: 600–1 200 mg ekstraktu dziennie przez co najmniej 3–6 miesięcy.
WAŻNE! Sprawdź DER swojego produktu (Drug Extract Ratio, to wskaźnik stosowany w odniesieniu do ekstraktów roślinnych, oznaczający stosunek ilości surowca roślinnego do ilości otrzymanego ekstraktu), ponieważ przy mocniej skoncentrowanych ekstraktach zalecana dawka może byc mniejsza niż opisujemy.
Napar i napój zielarski
Napary z pokrzywy (1–2 łyżeczki liścia/korzenia na filiżankę ciepłej wody) można pić 2 razy dziennie jako wsparcie trawienia, diurezy i metabolizmu — w trakcie terapii znakomicie wzmocnić trzeba nawodnienie, ponieważ pokrzywa zwiększa wydalanie wody z organizmu.
Świeże rośliny i zielony sok
Wiosną świeże młode liście można wykorzystać do sałatek, soków lub intraktów – są doskonałe jako suplement mikro- i makroskładników: witamin, żelaza i krzemu, szczególnie wspierających układ krwiotwórczy i odpornościowy.
Bezpieczeństwo, przeciwwskazania i interakcje leki-fitoterapia
Ryzyko zauważalne i działania niepożądane
W krótkich kuracjach (do 4 tygodni) pokrzywa nie wywołuje istotnych efektów ubocznych. Przy dawkach powyżej 1 000 mg/dzień mogą wystąpić objawy hipowolemii, szczególnie z podwyższonym działaniem moczopędnym. U osób z alergią na pyłki istnieje ryzyko reakcji skórnych lub atopii.
Interakcje farmakologiczne pokrzywy
Ze względu na działanie moczopędne i obniżające ciśnienie – stosuje się ostrożnie razem z diuretykami, lekami hipotensyjnymi lub antykoagulantami. Korzeń może oddziaływać na metabolizm androgenów: w terapii BPH zalecana jest konsultacja lekarska. Związki pokrzywy mogą także modulować działanie enzymów cytochromu P450, co może wpływać na metabolizm niektórych leków.
Kiedy unikać
Przeciwwskazaniem jest ciąża (brak danych o bezpieczeństwie), niewyrównane choroby nerek lub nadciśnienie ortostatyczne. Osoby z anemią optymalnie powinny kontrolować poziom żelaza i żelazopodobnych protein.
Wnioski praktyczne – co warto wiedzieć jako użytkownik?
- Rozpoczynaj od niskich dawek (np. 150 mg dziennie), obserwując reakcję organizmu (ciśnienie, objętość moczu, samopoczucie).
- Kuracje cykliczne: stosuj przez 2–3 tygodnie, po których zrób 3-4 tygodnie.
- Suplementy standaryzowane to podstawa — sprawdzaj źródło surowca i zawartość standaryzurowanych związków (flawonoidy, lektyny).
- W stanach przewlekłych, takich jak BPH czy częste infekcje — suplementację konsultuj z lekarzem.
- Łącz pokrzywę z dietą bogatą w świeże warzywa, nawodnieniem i aktywnością fizyczną — fitoterapia powinna wspierać styl życia, nie zastępować go.
Pokrzywa zwyczajna to roślina lecznicza o udokumentowanej skuteczności w wielu domenach zdrowotnych: zapalenia stawów, BPH, regulacja metabolizmu, wsparcie odporności i działanie moczopędne. Dla osób zmagających się z powyższymi dolegliwościami pokrzywa stanowi ciekawą alternatywę lub dodatek do terapii konwencjonalnych. Przy umiarkowanym stosowaniu i odpowiednim doborze formy – może wspierać zdrowie w sposób naturalny i bezpieczny.
Disclaimer
Żadna treść na tej stronie, niezależnie od daty, nie powinna być nigdy używana jako substytut bezpośredniej porady medycznej od lekarza lub innego wykwalifikowanego klinicysty.
Źródło:
Safarinejad MR. Urtica dioica for treatment of benign prostatic hyperplasia: a prospective, randomized, double-blind, placebo-controlled, crossover study. J Herb Pharmacother. 2005;5(4):1-11.
Schneider T, Rübben H. Brennnesseltrockenextrakt (Bazoton-uno) in der Langzeittherapie des benignen Prostatasyndroms (BPS). Ergebnisse einer randomisierten, doppelblinden, placebokontrollierten Multicenterstudie über 12 Monate [Stinging nettle root extract (Bazoton-uno) in long term treatment of benign prostatic syndrome (BPS). Results of a randomized, double-blind, placebo controlled multicenter study after 12 months]. Urologe A. 2004;43(3):302-306. doi:10.1007/s00120-004-0532-7
Randall C, Randall H, Dobbs F, Hutton C, Sanders H. Randomized controlled trial of nettle sting for treatment of base-of-thumb pain. J R Soc Med. 2000;93(6):305-309. doi:10.1177/014107680009300607
Jacquet A, Girodet PO, Pariente A, Forest K, Mallet L, Moore N. Phytalgic, a food supplement, vs placebo in patients with osteoarthritis of the knee or hip: a randomised double-blind placebo-controlled clinical trial. Arthritis Res Ther. 2009;11(6):R192. doi:10.1186/ar2891
Genc Z, Yarat A, Tunali-Akbay T, et al. The effect of stinging nettle (Urtica dioica) seed oil on experimental colitis in rats. J Med Food. 2011;14(12):1554-1561. doi:10.1089/jmf.2011.0028
Oguz S, Kanter M, Erboga M, Ibis C. Protective effect of Urtica dioica on liver damage induced by biliary obstruction in rats. Toxicol Ind Health. 2013;29(9):838-845. doi:10.1177/0748233712445045
Konrad L, Müller HH, Lenz C, Laubinger H, Aumüller G, Lichius JJ. Antiproliferative effect on human prostate cancer cells by a stinging nettle root (Urtica dioica) extract. Planta Med. 2000;66(1):44-47. doi:10.1055/s-2000-11117
Kianbakht S, Khalighi-Sigaroodi F, Dabaghian FH. Improved glycemic control in patients with advanced type 2 diabetes mellitus taking Urtica dioica leaf extract: a randomized double-blind placebo-controlled clinical trial. Clin Lab. 2013;59(9-10):1071-1076. doi:10.7754/clin.lab.2012.121019
Oelke M, Berges R, Schläfke S, Burkart M. Fixed-dose combination PRO 160/120 of sabal and urtica extracts improves nocturia in men with LUTS suggestive of BPH: re-evaluation of four controlled clinical studies. World J Urol. 2014;32(5):1149-1154. doi:10.1007/s00345-014-1338-x
panacea.pl/pokrzywa-zwyczajna
