Probiotyki – jak wspierają układ pokarmowy i odporność?
Rola mikrobioty jelitowej w organizmie człowieka
Współczesne badania naukowe jednoznacznie potwierdzają, że mikrobiota jelitowa odgrywa istotną rolę w utrzymaniu homeostazy organizmu. Jak wskazują dane, biliony mikroorganizmów zasiedlających przewód pokarmowy tworzą złożony ekosystem, który wpływa nie tylko na procesy trawienne, ale także na funkcjonowanie układu immunologicznego, metabolizm, a nawet aktywność ośrodkowego układu nerwowego.
Definicja i charakterystyka probiotyków
Kryteria klasyfikacji probiotyków
Probiotyki, zgodnie z aktualną definicją Światowej Organizacji Zdrowia, to żywe mikroorganizmy, które podane w odpowiedniej ilości wywierają korzystny efekt zdrowotny na organizm gospodarza. Aby dany szczep mógł być uznany za probiotyczny, musi spełniać szereg ścisłych kryteriów. Przede wszystkim powinien pochodzić z naturalnej mikroflory człowieka, wykazywać zdolność adherencji do nabłonka jelitowego oraz być odpornym na działanie kwasu żołądkowego i enzymów trawiennych. Wśród najlepiej udokumentowanych klinicznie szczepów wymienia się między innymi Lactobacillus rhamnosus GG o potwierdzonym działaniu w profilaktyce biegunek, Bifidobacterium infantis 35624 skuteczny w łagodzeniu objawów zespołu jelita drażliwego oraz Saccharomyces boulardii CNCM I-745 - drożdże o wyraźnych właściwościach przeciwdrobnoustrojowych.
Probiotyki na jelita
Wpływ na funkcje barierowe jelita
Badania wskazują, że probiotyki oddziałują na układ pokarmowy poprzez:
- Wzmacnianie połączeń ścisłych między enterocytami
- Stymulację produkcji mucyn przez komórki kubkowe
- Konkurencję z patogenami o miejsca adhezji
Modulacja procesów trawiennych i metabolicznych
Niektóre szczepy probiotyczne wykazują zdolność do:
- Syntezy krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (SCFA)
- Ułatwiania trawienia laktozy
- Wspomagania metabolizmu kwasów żółciowych
Probiotyki na odporność
Immunomodulacyjne działanie probiotyków
Związek mikrobiota-jelita-odporność
Związek między mikrobiotą jelitową a układem immunologicznym stanowi obecnie jeden z najbardziej dynamicznie rozwijających się obszarów badań. Dane wskazują, że probiotyki wpływają na układ odpornościowy na różne sposoby, m.in. poprzez stymulację produkcji sekrecyjnej immunoglobuliny A (sIgA), aktywację komórek dendrytycznych w kępkach Peyera oraz modulację równowagi cytokinowej, ze szczególnym uwzględnieniem wzrostu produkcji IL-10 przy jednoczesnym zmniejszeniu poziomu TNF-α. Metaanalizy potwierdzają kliniczną skuteczność wybranych szczepów probiotycznych w redukcji częstości występowania infekcji górnych dróg oddechowych, skracaniu czasu trwania objawów przeziębienia oraz wzmacnianiu odpowiedzi poszczepiennej.
Praktyczne aspekty stosowania probiotyków
Zasady doboru probiotyku
Wybór odpowiedniego preparatu powinien uwzględniać:
- Cel interwencji (profilaktyka czy leczenie)
- Wiek pacjenta
- Stan mikroflory jelitowej
- Odporność szczepu na warunki panujące w przewodzie pokarmowym
Optymalizacja skuteczności terapii probiotycznej
Efektywność probiotyków można zwiększyć poprzez:
- Stosowanie synbiotyków (połączenie probiotyku z prebiotykiem)
- Przyjmowanie preparatów w odpowiedniej porze dnia (najlepiej z posiłkiem)
- Uwzględnienie indywidualnej tolerancji poszczególnych szczepów
Bezpieczeństwo stosowania i przeciwwskazania
Potencjalne działania niepożądane
Mimo ogólnego bezpieczeństwa stosowania, u niektórych osób mogą wystąpić:
- Przejściowe dolegliwości żołądkowo-jelitowe
- Reakcje nadwrażliwości
- Zaburzenia elektrolitowe (u pacjentów z ciężkimi niedoborami odporności)
Grupy wymagające szczególnej ostrożności
Ostrożność w stosowaniu probiotyków należy zachować u:
- Pacjentów z zespołem krótkiego jelita
- Osób z cewnikami naczyniowymi
- Chorych z ostrą niewydolnością trzustki
Podsumowanie i perspektywy badawcze
Obecny stan wiedzy jednoznacznie potwierdza istotną rolę probiotyków w utrzymaniu zdrowia, jednak wymaga to dalszych pogłębionych badań klinicznych. Najnowsze doniesienia naukowe wskazują, że przyszłość probiotykoterapii może wiązać się z rozwojem spersonalizowanych terapii probiotycznych dostosowanych do indywidualnego profilu mikrobioty pacjenta, udoskonaleniem technologii ochrony szczepów probiotycznych przed niekorzystnymi warunkami przewodu pokarmowego oraz innowacyjnymi połączeniami probiotyków z innymi metodami terapeutycznymi, takimi jak fagoterapia. Te dynamicznie rozwijające się obszary badań dają nadzieję na jeszcze skuteczniejsze wykorzystanie probiotyków w medycynie przyszłości.
Bibliografia:
Sazawal S, Hiremath G, Dhingra U, Malik P, Deb S, Black RE. Efficacy of probiotics in prevention of acute diarrhoea: a meta-analysis of masked, randomised, placebo-controlled trials. Lancet Infect Dis. 2006 Jun;6(6):374-82. doi: 10.1016/S1473-3099(06)70495-9. PMID: 16728323.
Vanderhoof JA, Young R. Probiotics in the United States. Clin Infect Dis. 2008 Feb 1;46 Suppl 2:S67-72; discussion S144-51. doi: 10.1086/523339. PMID: 18181726.
Sanders ME. Impact of probiotics on colonizing microbiota of the gut. J Clin Gastroenterol. 2011 Nov;45 Suppl:S115-9. doi: 10.1097/MCG.0b013e318227414a. PMID: 21992949.
Thomas LV, Suzuki K, Zhao J. Probiotics: a proactive approach to health. A symposium report. Br J Nutr. 2015 Dec;114 Suppl 1:S1-15. doi: 10.1017/S0007114515004043. PMID: 26548336.
Distrutti E, Monaldi L, Ricci P, Fiorucci S. Gut microbiota role in irritable bowel syndrome: New therapeutic strategies. World J Gastroenterol. 2016 Feb 21;22(7):2219-41. doi: 10.3748/wjg.v22.i7.2219. PMID: 26900286; PMCID: PMC4734998.
