Profilaktyka i leczenie: klątwa faraona

"Klątwa faraona", znana w terminologii medycznej jako biegunka podróżnych, stanowi powszechny problem zdrowotny dotykający znaczną część podróżujących do regionów o niższym standardzie sanitarnym. Według danych epidemiologicznych, nawet 40-60% osób odwiedzających kraje rozwijające się doświadcza tego przykrego schorzenia. W obliczu narastającej antybiotykoodporności patogenów jelitowych, coraz większego znaczenia nabierają naturalne metody profilaktyki i leczenia.

Probiotyki jako podstawa profilaktyki

Współczesne badania potwierdzają szczególną skuteczność określonych szczepów probiotycznych w zapobieganiu biegunkom podróżnych. Szacuje się, że odpowiednio dobrane probiotyki mogą zmniejszyć ryzyko wystąpienia biegunki podróżnych nawet o 30-50%. Do najlepiej udokumentowanych należą Lactobacillus rhamnosus GG oraz drożdże Saccharomyces boulardii, które działają poprzez wielokierunkowe mechanizmy. Przede wszystkim konkurują z patogenami o miejsce w biofilmie jelitowym, tworząc barierę ochronną. Jednocześnie stymulują lokalną odpowiedź immunologiczną, zwiększając produkcję immunoglobulin A, oraz wydzielają substancje hamujące rozwój chorobotwórczych mikroorganizmów.

Jak stosować?

Według zaleceń, suplementację należy rozpocząć na 5-7 dni przed planowaną podróżą i kontynuować przez cały okres pobytu w rejonie zagrożonym, przyjmując codziennie dawkę zawierającą co najmniej 10-20 miliardów jednostek bakterii.

Berberyna HCL

Berberyna, alkaloid występujący głównie w korze berberysu (Berberis vulgaris) i korzeniu cynowodu (Coptis chinensis), zyskuje coraz większe uznanie w leczeniu infekcji jelitowych. Jak wskazują badania, związek ten wykazuje silne działanie przeciwbakteryjne wobec głównych patogenów odpowiedzialnych za "klątwę faraona", w tym enterotoksycznych szczepów Escherichia coli i Salmonella spp.

Mechanizm działania berberyny jest złożony – hamuje ona przyleganie bakterii do nabłonka jelitowego, zaburza procesy metaboliczne patogenów oraz zmniejsza wydzielanie enterotoksyn. Dodatkowo wykazuje działanie przeciwzapalne, ograniczając uszkodzenia błony śluzowej jelit, oraz przeciwwydzielnicze, redukując utratę wody i elektrolitów.

W praktyce klinicznej zaleca się przyjmowanie 200-400 mg berberyny trzy razy dziennie przy pierwszych objawach biegunki, kontynuując terapię przez 3-5 dni. Ważne jest, by preparaty z berberyną przyjmować pomiędzy posiłkami, gdyż pokarm może znacząco zmniejszać jej wchłanianie. herbyourself.pl

Czarnuszka siewna – wielofunkcyjne wsparcie jelit

Olej z czarnuszki siewnej (Nigella sativa), znany również jako olej z czarnuszki, zawiera szereg aktywnych związków, wśród których szczególną uwagę zwraca tymochinon. Według naukowców, substancja ta wykazuje udokumentowane działanie przeciwbakteryjne wobec wielu patogenów jelitowych, w tym szczepów E. coliodpowiedzialnych za biegunkę podróżnych. Co istotne, olej z czarnuszki działa również przeciwpasożytniczo, co może być szczególnie pomocne w przypadku zakażeń Giardia lamblia, częstych w niektórych regionach świata. Dodatkową zaletą jest jego działanie immunomodulujące – wspiera stymuluje zarówno odpowiedź humoralną, jak i komórkową, co może skrócić czas trwania infekcji.

W praktyce terapeutycznej zaleca się przyjmowanie 1-2 łyżeczek oleju z czarnuszki dziennie w celach profilaktycznych lub 500 mg standaryzowanego ekstraktu 2-3 razy dziennie w przypadku wystąpienia objawów. Należy jednak pamiętać, że olej z czarnuszki może wykazywać działanie hipoglikemizujące, co wymaga szczególnej ostrożności u osób z cukrzycą.

Olejek z oregano

Olejek z oregano (Origanum vulgare) to kolejna skuteczna naturalna substancja w walce z biegunką podróżnych, której działanie opiera się przede wszystkim na wysokiej zawartości karwakrolu (60-80%) i tymolu. Te związki fenolowe wykazują wyjątkowo silne działanie przeciwbakteryjne wobec głównych patogenów odpowiedzialnych za "klątwę faraona", w tym nie tylko wspomnianych już E. coli i Salmonella, ale także Campylobacter. Co istotne, olejek z oregano działa również przeciwpasożytniczo, co może mieć znaczenie w przypadku zakażeń Giardia lamblia czy Entamoeba histolytica, częstych w niektórych regionach świata. Dodatkową zaletą jest jego działanie przeciwzapalne i antyoksydacyjne, które pomaga w regeneracji podrażnionej błony śluzowej jelit.

Według zaleceń, w celach profilaktycznych warto stosować 50-100 mg standaryzowanego olejku dziennie w formie kapsułek dojelitowych, które zabezpieczają przed podrażnieniem żołądka. W przypadku rozwiniętej infekcji dawkę można zwiększyć do 100-200 mg 2-3 razy dziennie, kontynuując terapię przez 3-5 dni. 

Przeciwwskazania olejku z oregano

Należy jednak pamiętać o przeciwwskazaniach - olejek z oregano nie powinien być stosowany u kobiet w ciąży ze względu na potencjalne działanie poronne, u osób z chorobą wrzodową żołądka, a także u pacjentów przyjmujących leki przeciwzakrzepowe, gdyż może zwiększać ryzyko krwawień.

Terapia wspomagająca – elektrolity i mikroelementy

Podstawowym elementem leczenia każdej biegunki, w tym "klątwy faraona", jest odpowiednie nawodnienie i uzupełnienie utraconych elektrolitów. Jak podkreślają eksperci, w warunkach polowych szczególnie cenne są doustne płyny nawadniające zawierające odpowiednie proporcje sodu, potasu i glukozy, które ułatwiają wchłanianie wody w jelitach. Równie ważne jest uzupełnianie cynku – ważnego pierwiastka dla prawidłowego funkcjonowania enterocytów. Badania wskazują, że suplementacja 20 mg cynku dziennie może skrócić czas trwania biegunki nawet do 25%.

Warto rozważyć również suplementację L-glutaminy, aminokwasu który odgrywa istotną rolę w odbudowie bariery jelitowej i regeneracji kosmków jelitowych uszkodzonych przez toksyny bakteryjne. W przypadku przedłużającej się biegunki wskazane może być również uzupełnienie poziomu magnezu i witamin z grupy B, których niedobory często towarzyszą przewlekłym zaburzeniom wchłaniania.

Środki ostrożności i przeciwwskazania
Podczas gdy większość opisanych naturalnych terapii jest generalnie bezpieczna, istnieją pewne ważne przeciwwskazania i środki ostrożności, o których należy pamiętać.

• Berberyna może wchodzić w interakcje z wieloma lekami, w tym z cyklosporyną, metforminą i niektórymi lekami przeciwdepresyjnymi, poprzez wpływ na aktywność cytochromu P450.
• Olej z oregano, mimo swoich cennych właściwości przeciwdrobnoustrojowych, nie powinien być stosowany u kobiet w ciąży ze względu na potencjalne działanie poronne.
• Probiotyki zawierające Saccharomyces boulardii należy stosować ostrożnie u osób z zaburzeniami odporności, a także u pacjentów z cewnikami naczyniowymi ze względu na rzadkie przypadki fungemii.
• W przypadku ciężkiej biegunki z towarzyszącą wysoką gorączką, krwiomoczem lub objawami odwodnienia, niezbędna jest natychmiastowa konsultacja lekarska, gdyż mogą to być objawy poważnej infekcji wymagającej antybiotykoterapii.

Zalecenia praktyczne

Kompleksowe podejście do profilaktyki i leczenia "klątwy faraona" powinno łączyć odpowiednią suplementację z zachowaniem podstawowych zasad higieny. W celach profilaktycznych rekomenduje się rozpoczęcie suplementacji probiotyków na tydzień przed podróżą, rozważenie stosowania oleju z czarnuszki oraz ścisłe przestrzeganie zasad dotyczących spożywania pokarmów i wody. W przypadku wystąpienia biegunki, szybkie wdrożenie berberyny, odpowiednie nawodnienie i uzupełnienie elektrolitów może znacząco skrócić czas trwania objawów.

Jednak należy pamiętać, że żadna z opisanych metod nie zastąpi konsultacji lekarskiej w przypadku ciężkiego przebiegu choroby, szczególnie u dzieci, osób starszych i chorych przewlekle. Jak podsumowują eksperci, rozsądne łączenie tradycyjnej wiedzy ziołoleczniczej ze współczesną medycyną opartą na faktach naukowych stanowi najbardziej efektywne podejście do problemu biegunki podróżnych, dlatego zawsze skonsultuj się z lekarzem w momencie gdy wystąpią pierwsze objawy w celu doboru odpowiedniej procedury leczenia.

Bibliografia:

Sazawal S, Hiremath G, Dhingra U, Malik P, Deb S, Black RE. Efficacy of probiotics in prevention of acute diarrhoea: a meta-analysis of masked, randomised, placebo-controlled trials. Lancet Infect Dis. 2006 Jun;6(6):374-82. doi: 10.1016/S1473-3099(06)70495-9. PMID: 16728323.

Nishihara T, Suzuki N, Yoneda M, Hirofuji T. Effects of Lactobacillus salivarius-containing tablets on caries risk factors: a randomized open-label clinical trial. BMC Oral Health. 2014 Sep 2;14:110. doi: 10.1186/1472-6831-14-110. PMID: 25178882; PMCID: PMC4236677.

Chen C, Tao C, Liu Z, Lu M, Pan Q, Zheng L, Li Q, Song Z, Fichna J. A Randomized Clinical Trial of Berberine Hydrochloride in Patients with Diarrhea-Predominant Irritable Bowel Syndrome. Phytother Res. 2015 Nov;29(11):1822-7. doi: 10.1002/ptr.5475. Epub 2015 Sep 24. PMID: 26400188.

Mohamed AM, Metwally NM, Mahmoud SS. Sativa seeds against Schistosoma mansoni different stages. Mem Inst Oswaldo Cruz. 2005 Apr;100(2):205-11. doi: 10.1590/s0074-02762005000200016. PMID: 16021310.

Dorn, M. (2004). Controlled clinical testing of an antidiarrheal. Mmw-Fortschritte Der Medizin, 146, 43. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16739360

Al‐Snafi, A. E. (2024). Traditional uses, bioactive constituents and pharmacological importance of Origanum vulgare- A review. International Journal of Biological and Pharmaceutical Sciences Archieve, 8(2), 079–095. https://doi.org/10.53771/ijbpsa.2024.8.2.0088

Banwell, J. G. (1986). Treatment of Travelers’ Diarrhea: Fluid and Dietary Management. Clinical Infectious Diseases, 8. https://doi.org/10.1093/CLINIDS/8.SUPPLEMENT_2.S182