Tarczyca – czy wiesz, że te kilka witamin i ziół może pomóc w prawidłowej pracy tarczycy?

Jak dbać o tarczycę? 

Tarczyca to mały, ale niezwykle wpływowy gruczoł, który kontroluje metabolizm, masę ciała, temperaturę, nastrój i energię. Nawet niewielka dysfunkcja (niedoczynność czy nadczynność) potrafi zaburzyć codzienne funkcjonowanie. Zamiast od razu sięgać po leki gdy zaczyna się coś złego dziać, warto działać profilaktycznie wykorzystać witaminy, minerały i rośliny, które wspierają tarczycę holistycznie – wzmacniają, regulują i chronią. 

Witaminy i minerały dla tarczycy 

Jod – podstawowy budulec hormonów tarczycy 

Najważniejszy mikroelement – bez jodu tarczyca nie syntetyzuje T3 i T4. Naukowcy podkreślają, że niedobór jodu, zwłaszcza u kobiet w ciąży, może prowadzić do wola i zaburzeń neurologicznych u dziecka. Warto dostarczyć go z diety (ryby morskie, algi jak morszczyn) lub z suplementów, ale umiarkowanie, by uniknąć nadmiaru.

Selen – antyoksydacyjna ochrona aktywności tarczycy 

Selen bierze udział w działaniu enzymów dejodynaz, które przemieniają T4 w aktywne T3. Jego niedobór zwiększa stres oksydacyjny gruczołu i osłabia funkcję odpornościową. Jednak badacze ostrzegają przed przedawkowaniem – selen w nadmiarze może być toksyczny. Dobrym rozwiązaniem jest forma organiczna (selenometionina), w dawce 100–200 µg/dziennie.

Witamina D3 – równoważy tarczycę 

Nie tylko dla kości – witamina D reguluje układ odpornościowy i może łagodzić autoimmunologiczne procesy Hashimoto. Poleca się suplementację przy niedoborze, zwłaszcza u osób z chorobami autoimmunologicznymi.

Zioła wspierające równowagę tarczycy 

Fitoterapia może regulować stany zapalne, stabilizować układ najważniejszych hormonów i wspierać zdrowy układ nerwowy. Oto najcenniejsze zioła:

Tarczyca bajkalska (Scutellaria baicalensis) i pospolita (Scutellaria galericulata)

Tarczyca to silny fitoadaptogen i środek immunomodulujący. Zawiera bajkalinę, bajkaleinę i wogoninę – flawonoidy o udokumentowanym działaniu przeciwzapalnym i antyoksydacyjnym. W badaniach wykazano, że ekstrakt z tarczycy hamuje aktywność cytokin prozapalnych (IL-6, TNF-α), co może być korzystne przy autoimmunologicznych chorobach tarczycy, takich jak Hashimoto. Tarczyca działa również ochronnie na wątrobę i układ nerwowy, co jest szczególnie istotne u osób przewlekle zmęczonych i zestresowanych.

Karbieniec (Lycopus europaeus) 

To zioło uznawane jest za jedno z najcenniejszych w łagodzeniu objawów nadczynności tarczycy. Substancje czynne zawarte w karbieńcu, takie jak kwas rozmarynowy i kwas chlorogenowy, działają hamująco na aktywność TSH oraz konwersję T4 do T3. W badaniach in vitro wykazano również działanie przeciwzapalne oraz przeciwwolotwórcze. Karbieniec można stosować jako napar lub w formie nalewki. Działa łagodnie, ale systematycznie – szczególnie w stanach pobudzenia i tachykardii związanej z nadmiarem hormonów tarczycy.

Morszczyn (Fucus vesiculosus) 

Bogaty w naturalny jod organiczny, morszczyn wspomaga produkcję hormonów tarczycy. Surowiec ten zawiera również alginiany, polisacharydy oraz związki polifenolowe o właściwościach antyoksydacyjnych. Jednak uwaga – stosowanie morszczynu powinno być poprzedzone badaniem poziomu jodu w organizmie, ponieważ jego nadmiar może zaostrzyć objawy autoimmunologiczne. Zaleca się ostrożność u osób z Hashimoto i spożywanie go głównie w postaci krótkotrwałych kuracji.

Rośliny wspierających pracę tarczycy

Ziołolecznictwo oferuje szereg roślin, które wspomagają tarczycę w sposób pośredni (przez regulację odporności, działanie przeciwzapalne, antyoksydacyjne lub adaptogenne). Oto kolejne, mniej oczywiste, ale bardzo wartościowe rośliny z opracowań fitoterapeutycznych:

Ashwagandha (Withania somnifera) 

Ashwagandha jest jednym z najczęściej stosowanych adaptogenów w zaburzeniach tarczycy – szczególnie przy niedoczynności. Badania wykazują, że może zwiększać poziom T3 i T4 u osób z obniżoną czynnością gruczołu. Działa także uspokajająco, poprawia sen, wspiera gospodarkę hormonalną i stabilizuje nastrój.
Ma także działanie neuroprotekcyjne i przeciwlękowe, co jest istotne u osób z Hashimoto, u których często współistnieją zaburzenia nastroju.

Eleuterokok kolczasty (Eleutherococcus senticosus) 

Kolejny silny adaptogen, który nie tyle działa bezpośrednio na tarczycę, co wspomaga organizm w sytuacjach przewlekłego stresu. A to właśnie chroniczny stres i kortyzol bywają jednym z głównych czynników zakłócających gospodarkę hormonalną, w tym czynność tarczycy. Dodatkowo wzmacnia odporność i może być stosowany wspomagająco w autoimmunizacji.

Zielona herbata i jej katechiny

Choć rzadko wymieniana w kontekście tarczycy, zielona herbata wykazuje działanie antyoksydacyjne, wspierające detoksykację i zmniejszające stany zapalne. Polifenole, zwłaszcza EGCG, mają udokumentowane działanie przeciwzapalne (co jest istotne w łagodzeniu zmian autoimmunologicznych, typowych dla Hashimoto).
Uwaga – przy bardzo niskim poziomie żelaza lub anemii, nadmiar herbaty może osłabiać jego wchłanianie. Pij ją więc między posiłkami, a nie z nimi.

Styl życia – nie tylko zioła i witaminy 

Zioła i suplementy to tylko część układanki. Gdy chodzi o zdrowie tarczycy, ważne znaczenie mają też:

• Sen i regeneracja – niedobór snu zakłóca pracę osi podwzgórze-przysadka-tarczyca. Dla tarczycy 7–9 godzin to absolutne minimum.
• Redukcja stresu – chroniczny kortyzol może blokować produkcję TSH i przemianę T4 do T3. Warto więc dodać do codziennej rutyny medytację, jogę czy spacery. Jeżeli masz problem ze stresem lub zasypianiem warto sprawdzić naturalny i ziołowe suplementy na stres, Twój święty Spokój od Herb Yourself to kompozycja ziół i witamin, która ukoi nerwy i pomoże Ci zasnąć.
• Unikanie ksenoestrogenów – bisfenol A, ftalany i inne związki z plastiku zaburzają gospodarkę hormonalną. Staraj się wybierać żywność bez plastiku i kosmetyki bez syntetycznych dodatków.
• Aktywność fizyczna – umiarkowany ruch (np. 30 minut dziennie) wspiera metabolizm, poprawia wrażliwość na hormony i reguluje pracę przysadki.
• Unikanie nadmiaru glutenu (jeśli występuje nietolerancja) – w niektórych przypadkach Hashimoto, odstawienie glutenu łagodzi objawy i poprawia wchłanianie składników odżywczych.

Mieszanki ziołowe wspomagające tarczycę 

Dla wielu osób codzienne łykanie pojedynczych suplementów i ziół bywa uciążliwe. Dlatego warto rozważyć gotowe mieszanki lub skomponować własne zestawy ziół, które działają synergicznie. Oto kilka przykładów:

Mieszanka ziołowa dla niedoczynności tarczycy 

Zioła pobudzające tarczycę, wspierające metabolizm i łagodzące objawy zmęczenia:

• Korzeń lukrecji (Glycyrrhiza glabra) – 20 g
• Ziele miodunki (Pulmonaria officinalis) – 20 g
• Ziele serdecznika (Leonurus cardiaca) – 15 g
• Korzeń żeń-szenia (Panax ginseng) – 10 g
• Ziele morszczynu (Fucus vesiculosus) – 15 g
• Korzeń ashwagandhy – 20 g

Stosowanie: 1 łyżeczka ziół na szklankę wrzątku, parzyć 10 minut, pić 2× dziennie. Kuracja 4–6 tygodni.

Mieszanka wspierająca przy Hashimoto 

Cel: wsparcie układu odpornościowego i ochrona tarczycy przed stresem oksydacyjnym.

• Tarczyca bajkalska – 25 g
• Karbieniec – 20 g
• Ziele skrzypu – 15 g
• Liść pokrzywy – 20 g
• Korzeń omanu – 10 g
• Kwiat bzu czarnego – 10 g

Stosowanie: jak wyżej – parzyć codziennie świeżą porcję (1 łyżeczka) i pić 1–2 razy dziennie.

Suplementacja – jak nie przesadzić?

Zarówno jod, jak i selen, witamina D3 czy ashwagandha – wszystkie te składniki mogą szkodzić w nadmiarze. Zanim zaczniesz stosować suplementy, sprawdź swoje poziomy we krwi (TSH, FT3, FT4, anty-TPO, selen, wit. D). Oto kilka bezpiecznych wskazówek:

Jod: tylko przy potwierdzonym niedoborze. Nie zaleca się w aktywnej fazie Hashimoto.

Selen: najlepiej w postaci selenometioniny, 100–200 µg/dziennie.

Witamina D3: najlepiej po oznaczeniu poziomu 25(OH)D – dawki od 1000 do 4000 IU dziennie.

Ashwagandha: 250–500 mg dziennie (standaryzowany ekstrakt).

Morszczyn: tylko jeśli nie masz nadczynności tarczycy. Uwaga na interakcje z hormonami.

Pamiętaj, naturalne nie znaczy nieszkodliwe. W fitoterapii również obowiązuje zasada: „najpierw nie szkodzić”. Należy również stosować się do zaleceń dawkowania opisanych na opakowaniu preparatu.

Co jeszcze warto wiedzieć o wspomaganiu tarczycy? 

Tarczyca to narząd bardzo wrażliwy – nie tylko na niedobory składników odżywczych, ale też na stres, toksyny i zaburzenia hormonalne. Dlatego warto przyjrzeć się również innym czynnikom, które mogą ją osłabiać lub wspierać.

Unikaj nadmiaru fluoru i chloru – te pierwiastki konkurują z jodem i mogą blokować jego wchłanianie.

Uważaj na soję w nadmiarze – może działać wolotwórczo, jeśli występuje niedobór jodu.

Zadbaj o mikrobiotę – zdrowe jelita to lepsze wchłanianie witamin i regulacja autoimmunologii. Pomocne będą fermentowane produkty (kiszonki), błonnik rozpuszczalny i zioła osłonowe (np. prawoślaz, lukrecja).

Woda jako detoks tarczycy – nawet 1,5–2 litry wody dziennie wspomaga oczyszczanie organizmu z metali ciężkich, które często zaburzają funkcję gruczołu tarczowego.

Nie zapominaj też, że objawy „niedoczynności” mogą czasem wynikać z czegoś zupełnie innego – np. z niskiego poziomu ferrytyny (magazyn żelaza), B12 czy przewlekłego stresu. Tarczyca jest często tylko „ofiarą” większego układu zależności.

Protokół jodowy i DHEA – kompleksowe wsparcie dla tarczycy 

Jednym z zaawansowanych, lecz coraz popularniejszych podejść do wsparcia tarczycy jest protokół jodowy opracowany przez dr. Davida Brownsteina. Zakłada on stopniowe wprowadzenie jodu w postaci płynu Lugola (5 %) w dawce 12,5–50 mg dziennie, stosowanym pod kontrolą lekarza i po dokładnym wykluczeniu alergii skórnych. Jod w tej formie działa globalnie, ponieważ wspiera nie tylko tarczycę, ale także tkanki hormonalne, takie jak piersi, jajniki i prostatę.

Aby bezpiecznie stosować jod w tej dawce, konieczna jest równoległa suplementacja:

• Witamina C (3 000–10 000 mg dziennie), jednak nie razem z jodem (zmniejsza formę pierwiastkową jodu),
• Magnez (300–600 mg dziennie),
• Selen w formie organicznej (200 µg) – działa antyoksydacyjnie i neutralizuje wolne rodniki powstające przy metabolizmie jodu,
• Kompleks witamin z grupy B, w tym niacynę (2×500 mg/dziennie) i ryboflawinę (3×100 mg/dziennie),
• Dodatkowo – witaminy A i E, cynk, B12, ALA, koci pazur, L-karnityna czy PABA.

Kolejnym elementem protokołu Brownsteina jest DHEA, hormon nadnerczy, który uzupełniany w dawkach:

Kobiety: 5–25 mg dziennie (przez 21 dni, potem 3–4 tygodnie przerwy), mężczyźni: 10–50 mg dziennie.
DHEA wspiera przemianę T4→T3, obniża kortyzol i zwiększa wrażliwość insulinową – co korzystnie wpływa na homeostazę tarczycy.

Dlaczego to działa?

• Jod dostarcza niezbędnej substancji do produkcji hormonów T3/T4,
• Selen i witamina C działają ochronnie przeciw stresowi oksydacyjnemu,
• Magnez i witaminy B wspierają bioenergetykę komórkową,
• DHEA równoważy układ hormonalny poprzez wspieranie nadnerczy – a to ma znaczenie, ponieważ terapia tarczycy bez uwagi na oś nadnercza-przysadka często okazuje się mniej skuteczna.

Jak wprowadzić ten punkt do planu wsparcia tarczycy?

1. Zanim zaczniesz: zrób badania poziomu jodu (np. w moczu), selenu, hormonów tarczycy, DHEA i kortyzolu.
2. Pod nadzorem endokrynologa, zacznij od niższej dawki jodu (12,5 mg), monitoruj tolerancję i TSH/FT3/FT4 co kilka tygodni.
3. Upewnij się, że masz w diecie i suplementach wymienione wsparcie witaminowo-mineralne i DHEA.
4. Przebieg terapii może trwać 12 miesięcy, a w stanie Hashimoto efekty mogą być możliwe przy funkcjonującej tarczycy.

Pamiętaj, że powyższe wsparcie leczenia chorób tarczycy ZAWSZE wymaga koordynacji przez lekarza.

Podsumowanie – rośliny i witaminy, które warto mieć pod ręką 

Wspomaganie tarczycy nie musi zaczynać się od hormonów w tabletkach. Zanim tam trafisz – sięgnij po naturę: tarczyca bajkalska, karbieniec, morszczyn, ashwagandha, miodunka, ale też proste witaminy i minerały, takie jak: jod, selen, witamina D3.

Dzięki ziołom i witaminom możesz: 

• Zredukować stany zapalne
• Wyrównać poziom hormonów tarczycy
• Wzmocnić odporność
• Poprawić samopoczucie i metabolizm

Ale pamiętaj, każda tarczyca jest inna. Konsultacja z lekarzem, diagnostyka i rozsądne stosowanie preparatów naturalnych to podstawa bezpiecznego działania. Naturze trzeba zaufać, ale i rozumieć jej siłę.

Treść na tej stronie nie powinna być nigdy używana jako substytut bezpośredniej porady medycznej od lekarza lub innego wykwalifikowanego klinicysty. Dlatego zawsze decyzje dotyczące żywienia lub leczenia skonsultuj z lekarzem lub farmaceutą.

Bibliografia: 

Helmreich, D. L., Parfitt, D. B., Lu, X. Y., Akil, H., & Watson, S. J. (2005). Relation between the hypothalamic-pituitary-thyroid (HPT) axis and the hypothalamic-pituitary-adrenal (HPA) axis during repeated stress. Neuroendocrinology, 81(3), 183–192. 

Duntas L. H. (2008). Environmental factors and autoimmune thyroiditis. Nature clinical practice. Endocrinology & metabolism, 4(8), 454–460. 

Köhrle J. (2015). Selenium and the thyroid. Current opinion in endocrinology, diabetes, and obesity, 22(5), 392–401. 

Wiersinga W. M. (2016). Clinical Relevance of Environmental Factors in the Pathogenesis of Autoimmune Thyroid Disease. Endocrinology and metabolism (Seoul, Korea), 31(2), 213–222. 

Therapeutic Efficacy of Fucus vesiculosus Methanolic Extract in Propylthiouracil-Induced Hypothyroidism in Rats. (2025). Innovative Journal of Medical and Healthcare Research, 2(3), 1-17.

Duntas L. H. (2015). The Role of Iodine and Selenium in Autoimmune Thyroiditis. Hormone and metabolic research = Hormon- und Stoffwechselforschung = Hormones et metabolisme, 47(10), 721–726.