Grzyby, które leczą – poznaj 10 leczniczych grzybów, które warto włączyć do diety!

Czy wiesz, że w lasach rośnie więcej niż tylko smaczne borowiki? Niektóre grzyby to prawdziwe apteki natury, pełne związków, które wspierają odporność, wątrobę, serce, a nawet mogą walczyć z komórkami nowotworowymi. W tym artykule opowiemy o 10 grzybach leczniczych, których działanie potwierdzają zarówno tradycja fitoterapeutyczna, jak i nowoczesne badania.

Kiedy stosować Reishi (Ganoderma lucidum)?

Reishi, czyli lakownica żółtawa, to jeden z najczęściej badanych grzybów leczniczych na świecie. W tradycyjnej medycynie chińskiej uchodził za „eliksir życia”, a dziś wiemy, że zawiera wyjątkowo szerokie spektrum bioaktywnych substancji, w tym triterpenoidy, polisacharydy (beta-glukany), peptydy i sterole. Działanie Reishi obejmuje zarówno modulację układu odpornościowego (zarówno w kierunku pobudzania, jak i tłumienia nadmiernych reakcji autoimmunologicznych), jak i wsparcie w detoksykacji wątroby oraz redukcję stresu oksydacyjnego.

Naukowcy podkreślają jego potencjał przeciwnowotworowy, immunostymulujący oraz kardioprotekcyjny. W badaniach wykazano również działanie przeciwhistaminowe i łagodzące stany alergiczne. Dobrze sprawdza się także jako adaptogen – zwiększając odporność organizmu na stres i zmęczenie. Reishi jest dobrze tolerowany, a jego skuteczność wzrasta przy długotrwałym stosowaniu.

Kiedy stosować Shiitake (Lentinus edodes)?

Shiitake to nie tylko popularny składnik kuchni azjatyckiej, ale również jeden z najsilniejszych grzybów leczniczych. Jego najważniejszym związkiem aktywnym jest lentinan – polisacharyd beta-glukanowy, który stymuluje odporność komórkową i wykazuje działanie przeciwnowotworowe, zwłaszcza w kontekście nowotworów układu pokarmowego. Ponadto, grzyb ten zawiera eritadeninę, która wspomaga metabolizm lipidów i pomaga obniżyć poziom „złego” cholesterolu LDL.

Według badaczy może wspierać walkę z infekcjami wirusowymi, w tym opryszczką i grypą, a także poprawiać funkcjonowanie wątroby. Jego właściwości przeciwzapalne i antyoksydacyjne sprawiają, że nadaje się do profilaktyki wielu chorób cywilizacyjnych. Regularne spożywanie Shiitake (zarówno w formie świeżej, suszonej, jak i w postaci ekstraktów) może przynieść wymierne korzyści zdrowotne.

Kiedy stosować Inonotus obliquus (czaga)?

Czaga, czyli błyskoporek podkorowy, to grzyb pasożytniczy rosnący głównie na brzozach. Tradycyjnie stosowana w medycynie ludowej Rosji i Skandynawii, czaga dziś zyskuje uznanie jako silny adaptogen i przeciwutleniacz. Zawiera wysokie stężenie betuliny (pochodzącej z kory brzozy), melaniny, kwasów triterpenowych i polisacharydów, które wspierają regenerację błony śluzowej żołądka i jelit, chronią wątrobę i mogą hamować rozwój niektórych komórek nowotworowych.

Czaga ma również właściwości przeciwbólowe i przeciwbakteryjne, a jej napar może być stosowany pomocniczo w leczeniu choroby Leśniowskiego-Crohna, wrzodów i stanów zapalnych przewodu pokarmowego. Jest dobrze tolerowana, a jej działanie najlepiej objawia się przy dłuższym, systematycznym stosowaniu w formie naparów lub wyciągów.

Kiedy stosować Auricularia auricula-judae?

Auricularia, czyli uszak bzowy, wyróżnia się swoją galaretowatą konsystencją i łagodnym smakiem, ale to tylko pozory, pod względem terapeutycznym jest bardzo cennym grzybem. Zawiera znaczne ilości polisacharydów, witamin z grupy B oraz pierwiastków śladowych, które wspierają elastyczność naczyń krwionośnych, poprawiają krążenie i pomagają regulować ciśnienie krwi.

Często opisuje się go jako środek przeciwzakrzepowy i wspierający profilaktykę chorób sercowo-naczyniowych, szczególnie u osób z wysokim poziomem cholesterolu lub miażdżycą. Działa również lekko przeciwzapalnie i przeciwutleniająco. Uszak może być spożywany jako dodatek kulinarny (np. w zupach) lub jako ekstrakt – szczególnie polecany osobom starszym i z chorobami układu krążenia.

Kiedy stosować Phellinus igniarius?

Czyreń ogniowy, dawniej znany jako środek do „krzesania ognia”, dziś zyskuje uznanie jako skuteczny naturalny antybiotyk. Zawiera poliporyny, fenole i związki triterpenowe, które wykazują działanie przeciwdrobnoustrojowe i przeciwzapalne. W publikacjach naukowych wskazuje się jego zastosowanie w leczeniu infekcji wirusowych, bakteryjnych i grzybiczych.

W tradycyjnej fitoterapii wykorzystywano go w leczeniu ran, stanów zapalnych skóry i chorób dziąseł. Coraz więcej badań pokazuje również jego potencjał jako składnika wspomagającego terapię chorób autoimmunologicznych i nowotworowych. Jest dostępny jako ekstrakt lub w formie sproszkowanej do przyrządzania odwarów.

Kiedy stosować Cordyceps sinensis?

Cordyceps sinensis, znany również jako maczużnik chiński, to pasożytniczy grzyb, który w warunkach naturalnych rośnie na larwach motyli, choć dziś najczęściej pozyskuje się go laboratoryjnie. Jego głównym atutem jest zdolność do zwiększania produkcji ATP – czyli nośnika energii w komórkach – co sprawia, że osoby przyjmujące Cordyceps często zauważają wzrost wydolności fizycznej i psychicznej. Zawarte w nim związki, takie jak cordycepina, adenozyne i polisacharydy, wykazują działanie adaptogenne, immunomodulujące oraz wspierające układ oddechowy i nerkowy. Suplementy na odporność często zawierają ekstrakt z tego grzyba ze względu na swoje właściwości adaptogenne.

W badaniach wspomina się o potencjalnym zastosowaniu Cordycepsu u pacjentów z przewlekłym zmęczeniem, niewydolnością nerek, a nawet jako wsparcie w leczeniu nowotworów. Grzyb ten może również poprawiać libido oraz równoważyć hormony płciowe u mężczyzn. Doskonale sprawdza się u osób starszych, rekonwalescentów i sportowców. Najlepiej działa przy regularnym, codziennym stosowaniu przez co najmniej 4–6 tygodni.

Kiedy stosować Hericium erinaceus (lion’s mane)?

Hericium erinaceus, znany jako soplówka jeżowata albo „lion’s mane”, jest jednym z niewielu naturalnych środków, które stymulują neurogenezę, czyli powstawanie nowych komórek nerwowych. Zawdzięcza to obecności związków takich jak hericenony i erinacyny, które aktywują NGF (nerve growth factor). Dzięki temu wspiera odbudowę osłonek mielinowych i może być pomocny w regeneracji po udarach, w chorobie Alzheimera czy stwardnieniu rozsianym. Suplementy na pamięć często zawierają ekstrakt z tego grzyba ze względu na jego właściwości.

Soplówka działa także korzystnie na jelita, wzmacniając połączenie mózg–jelita i wpływając na mikrobiom. U wielu osób przynosi poprawę snu, koncentracji, a nawet łagodzi objawy stanów lękowych i depresyjnych. To idealny suplement dla osób uczących się, pracujących umysłowo i zmagających się z przewlekłym stresem. Najczęściej stosowany w formie ekstraktów lub kapsułek.

Kiedy stosować Trametes versicolor (Turkey Tail)?

Wrośniak różnobarwny to grzyb znany z charakterystycznego „ogoniastego” wyglądu – ale jego prawdziwa siła tkwi w składzie. Zawiera związki PSK i PSP, które aktywują komórki NK (natural killers), wspierają makrofagi i promują apoptozę komórek nowotworowych. W Japonii PSK jest oficjalnie zarejestrowanym lekiem wspomagającym leczenie raka żołądka i jelita grubego.

Naukowcy wymieniają Turkey Tail jako jeden z najlepiej przebadanych grzybów wspierających terapię nowotworową i odporność. Ponadto działa przeciwzapalnie, przeciwwirusowo i wspomaga regenerację mikrobioty jelitowej. W badaniach wykazano poprawę jakości życia u pacjentów poddawanych chemioterapii, gdy stosowali ekstrakt z Trametes. To suplement, który warto wdrożyć profilaktycznie, szczególnie w sezonie infekcyjnym lub przy osłabionej odporności.

Kiedy stosować Agaricus blazei Murill (ABM)?

Grzyb brazylijski Agaricus blazei, nazywany też „grzybem życia” lub „grzybem słonecznym”, ma wyjątkowy skład polisacharydów – beta-glukanów, proteoglikanów i ergosterolu. W literaturze opisuje się jego działanie immunostymulujące, przeciwwirusowe i przeciwnowotworowe. Pobudza makrofagi, zwiększa produkcję cytokin, a także stymuluje aktywność komórek T i NK.

W praktyce może być pomocny nie tylko w infekcjach, ale także w cukrzycy typu 2, alergiach, chorobach autoimmunologicznych i jako uzupełnienie terapii nowotworowej. Badania naukowe sugerują również, że ABM może poprawiać działanie innych suplementów i leków immunostymulujących. Często dostępny jest w formie kapsułek lub proszku, szczególnie polecany osobom z niską odpornością, rekonwalescentom i pacjentom onkologicznym.

Kiedy stosować Polyporus umbellatus?

Polyporus umbellatus to mniej znany grzyb leczniczy, ale bardzo cenny, przede wszystkim jako naturalny diuretyk i środek wspierający funkcje nerek. Zawiera ergosterol, poliporusteron A i B oraz β-glukany, które działają przeciwwirusowo, przeciwbakteryjnie i immunomodulująco. Tradycyjnie stosowany był w fitoterapii chorób układu moczowego – szczególnie w infekcjach pęcherza i nerek.

Grzyb ten może również wspomagać terapię raka pęcherza i prostaty, hamując angiogenezę i wspierając apoptozę komórek nowotworowych. Działa łagodnie, nie obciąża organizmu, może być stosowany długoterminowo. To świetny wybór dla osób z zatrzymywaniem wody, obrzękami, a także tych z przewlekłym zmęczeniem.

Jak łączyć grzyby lecznicze? Mieszanki synergiczne i zasady stosowania 

Choć każdy z grzybów opisanych wcześniej działa silnie i samodzielnie, ich największa moc ujawnia się, gdy zostaną mądrze połączone. Grzyby lecznicze mają działanie synergiczne, tzn. wzmacniają się nawzajem, działając wielokierunkowo, np. jednocześnie na układ odpornościowy, trawienny i nerwowy.

Najczęstsze skuteczne kombinacje 

• Reishi + Lion’s Mane + Cordyceps – klasyczny zestaw adaptogenny, dla osób poddanych stresowi, z przemęczeniem psychicznym i spadkiem odporności.
• Shiitake + Turkey Tail + ABM – silne wsparcie immunologiczne i przeciwnowotworowe, pomocne także przy stanach zapalnych jelit.
• Chaga + Polyporus + Phellinus – zestaw oczyszczająco-regenerujący, wspierający wątrobę, nerki i detoksykację.

Warto jednak unikać łączenia zbyt wielu grzybów naraz (np. więcej niż 4) – organizm potrzebuje czasu, aby się zaadaptować. Dobrą praktyką jest rozpoczęcie od jednego lub dwóch gatunków i obserwowanie reakcji organizmu przez 2–3 tygodnie.

Jak dawkować grzyby lecznicze? 

Dawkowanie zależy od formy preparatu: ekstraktu, proszku, naparu, nalewki czy kapsułek. Przy ekstraktach należy zwracać uwagę na standaryzację (np. 30% polisacharydów, 10% triterpenów). Oto ogólne wskazówki:

Formy i dawki terapeutyczne:

• Ekstrakty standaryzowane: 500–1500 mg dziennie (w 2–3 dawkach podzielonych)
• Proszki (np. z suszonych owocników): 3–6 g dziennie
• Nalewki (1:3 lub 1:5): 20–40 kropli, 2–3 razy dziennie
• Napar (czaga, Reishi, Phellinus): 1–2 łyżki grzyba zalane wrzątkiem, gotowane 30–60 min – pić 1–2 razy dziennie

Niektóre grzyby (np. Cordyceps, Lion’s Mane) dobrze działają rano – pobudzają układ nerwowy, inne (Reishi, Chaga) warto przyjmować wieczorem – działają relaksująco i wspierają sen. Zawsze należy stosować się do zaleceń i dawkowania producentów na opakowaniu.

Na co zwrócić uwagę przy wyborze suplementów z grzybów? 

Nie każdy produkt dostępny na rynku zawiera to, co obiecuje etykieta. Niestety, wiele tanich suplementów opartych jest na mycelium (grzybni) zamiast pełnych owocników, a to ogromna różnica. Owocniki zawierają pełne spektrum bioaktywnych związków, podczas gdy grzybnia jest uboga w polisacharydy, a często zawiera resztki podłoża hodowlanego (np. skrobię z ryżu).

Na co zwracać uwagę przy zakupie grzybów?

• Czy produkt pochodzi z owocników (fruiting body), a nie z grzybni (mycelium)?
• Czy ekstrakt jest standaryzowany? Szukaj informacji o procentowej zawartości beta-glukanów lub triterpenów.
• Czy producent podaje metody ekstrakcji (np. ekstrakcja wodna, alkoholowa)?
• Czy produkt przeszedł testy na metale ciężkie i pestycydy?

Jeśli nie masz pewności, wybieraj preparaty renomowanych marek specjalizujących się w adaptogenach lub medycynie chińskiej, tam zwykle masz gwarancję jakości i czystości.

Kto szczególnie powinien zainteresować się grzybami leczniczymi? 

Choć grzyby lecznicze mogą wspierać zdrowie niemal każdego, są grupy, które skorzystają na ich suplementacji w szczególny sposób. Jeśli widzisz siebie w którejś z poniższych kategorii – zdecydowanie warto rozważyć ich włączenie do codziennej rutyny.

Dla kogo są grzyby lecznie?

• Osoby z osłabionym układem odpornościowym (po infekcjach, operacjach, w trakcie chemioterapii)
• Osoby żyjące w przewlekłym stresie, z objawami wypalenia lub zaburzeniami snu
• Pacjenci z chorobami autoimmunologicznymi – grzyby mogą wspierać równowagę układu odpornościowego
• Osoby z problemami metabolicznymi: cukrzycą, nadciśnieniem, hipercholesterolemią
• Osoby w podeszłym wieku, w celu spowolnienia procesów neurodegeneracyjnych i poprawy funkcji poznawczych
• Sportowcy i osoby aktywne fizycznie – dla regeneracji, wydolności i adaptacji do wysiłku

Grzyby można stosować zarówno doraźnie (np. w trakcie infekcji), jak i profilaktycznie, przez kilka miesięcy w roku – najlepiej jesienią i zimą.

Jak wprowadzić grzyby do diety? 

Niektóre grzyby, takie jak shiitake, maitake czy auricularia, można z powodzeniem wprowadzić do codziennej diety jako element dań, są smaczne, dobrze tolerowane i łatwo dostępne. Inne (jak Reishi, czaga, Turkey Tail) wymagają obróbki ekstrakcyjnej lub spożycia w formie suplementu.

Jeśli jesteś początkującym użytkownikiem, możesz zacząć od:

• Herbatki z czagi lub Reishi – łagodne, oczyszczające, dobre na start
• Kapsułki z lion’s mane lub cordyceps – jeśli potrzebujesz wsparcia psychicznego i energetycznego
• Gotowe mieszanki adaptogenne – np. 3–4 grzyby połączone z ashwagandhą lub rhodiolą

Nie zapomnij też o systematyczności – większość adaptogenów i immunostymulantów potrzebuje minimum 3–4 tygodni regularnego stosowania, by przynieść wyraźne efekty.

Grzyby, które leczą 

Grzyby lecznicze to nie magia ani moda – to solidna, potwierdzona badaniami naukowymi fitoterapia. Ich działanie jest subtelne, ale głębokie: zamiast tłumić objawy, wspierają naturalne mechanizmy samonaprawy organizmu. Niezależnie od tego, czy chcesz poprawić odporność, zregenerować układ nerwowy, chronić serce czy wesprzeć organizm w walce z nowotworem – wśród tych 10 grzybów z pewnością znajdziesz coś dla siebie.

Ich największym atutem jest działanie adaptogenne i wielokierunkowe. Nie leczą jednej choroby, a wspierają cały organizm. I właśnie dlatego, choć znane od wieków, dopiero dziś zaczynają zyskiwać należne im miejsce w nowoczesnej medycynie funkcjonalnej i integracyjnej.

Chcesz sięgnąć po naturalne wsparcie? Zacznij od grzybów. To jedni z najskuteczniejszych sprzymierzeńców Twojego zdrowia.

Disclaimer

Żadna treść na tej stronie, niezależnie od daty, nie powinna być nigdy używana jako substytut bezpośredniej porady medycznej od lekarza lub innego wykwalifikowanego klinicysty.

Bibliografia: 

Fisher, M., & Yang, L. X. (2002). Anticancer effects and mechanisms of polysaccharide-K (PSK): implications of cancer immunotherapy. Anticancer research, 22(3), 1737–1754.

Habtemariam S. (2020). Trametes versicolor (Synn. Coriolus versicolor) Polysaccharides in Cancer Therapy: Targets and Efficacy. Biomedicines, 8(5), 135. 

Henao, S. L. D., Urrego, S. A., Cano, A. M., & Higuita, E. A. (2018). Randomized Clinical Trial for the Evaluation of Immune Modulation by Yogurt Enriched with β-Glucans from Lingzhi or Reishi Medicinal Mushroom, Ganoderma lucidum (Agaricomycetes), in Children from Medellin, Colombia. International journal of medicinal mushrooms, 20(8), 705–716. 

Chen, S. N., Nan, F. H., Liu, M. W., Yang, M. F., Chang, Y. C., & Chen, S. (2023). Evaluation of Immune Modulation by β-1,3; 1,6 D-Glucan Derived from Ganoderma lucidum in Healthy Adult Volunteers, A Randomized Controlled Trial. Foods (Basel, Switzerland), 12(3), 659. 

Torkelson, C. J., Sweet, E., Martzen, M. R., Sasagawa, M., Wenner, C. A., Gay, J., Putiri, A., & Standish, L. J. (2012). Phase 1 Clinical Trial of Trametes versicolor in Women with Breast Cancer. ISRN oncology, 2012, 251632.