Neurodegeneracja – 12 roślin, które pomogą zatrzymać stan zapalny układu nerwowego

Co to jest neurodegeneracja?

Neurodegeneracyjne choroby (takie jak choroba Alzheimera, Parkinsona czy stwardnienie rozsiane) to nie marginalne problemy. Szacuje się, że już co dziesiąta osoba powyżej 65. roku życia na świecie zmaga się z zaburzeniami poznawczymi, a choroby neurodegeneracyjne należą do najczęstszych przyczyn zgonów na świecie. Proces zapalny w mózgu narasta latami, często niezauważony. Sposobem na opóźnienie tych chorób są interwencje na poziomie siedliska zapalenia – mikrogleju, cytokin i reakcji oksydacyjnych. To idealne pole dla roślin o silnych właściwościach antyoksydacyjnych, przeciwzapalnych i neuroprotekcyjnych, czyli naturalna strategia, która działa profilaktycznie i wspiera leczenie.

Jak jak stan zapalny wpływa na mózg i napędza neurodegeneracj?

Zapalne cytokiny, takie jak TNF‑α czy NF‑κB, aktywują mikroglej do przewlekłej aktywności. To prowadzi do wolnorodnikowego uszkodzenia neuronów, zaburzeń homeostazy i degeneracji synaps. Substancje hamujące te ścieżki zapalne oraz redukujące stres oksydacyjny mają realną szansę spowolnić lub zatrzymać postęp choroby. Rośliny bogate w flawonoidy, neolignany, saponiny, terpenoidy i alkaloidy stały się obiektem szeroko zakrojonych badań. W szczególności te, które mają potwierdzone działanie przez blokowanie NF‑κB, aktywację BDNF czy wspieranie mitochondriów – właśnie o nich jest dalej mowa.

Rośliną o bardzo silnym działaniu wspierajacym regeneracje ukłądu nerwowego jest: Lion's mane.

Soplówka jeżowata właściwości

(Hericium erinaceus) wspomaga układ nerwowy oraz redukuje stan zapalny — i to w sposób naprawdę przekonujący.

Stymulacja czynnika wzrostu nerwów (NGF)

Erinacyny (szczególnie Erinacine A), pochodzące z grzybni, znacząco pobudzają syntezę NGF, niezbędnego do wzrostu, przeżycia i różnicowania neuronów.
Badania wykazały wzrost NGF (oraz katecholamin) w hipokampie i locus coeruleus szczurów po podaniu erinacyny. Ekstrakty z Erinacine A hamowały obumieranie neuronów po uszkodzeniu (np. udar) i redukowały uszkodzenia mózgu w modelach zwierzęcych PMCMDPI.
Hericenony (z owocników grzyba) także były testowane — jeden z nich (Hericenone E) wspierał wyrostki nerwowe przez ścieżki MEK/ERK i PI3K-Akt.

Neurogeneza i ochrona neuronów

Ekstrakty z soplówki (zarówno grzybni, jak i owocników) pobudzały neurogenezę, czyli tworzenie nowych neuronów. W modelach mysich stwierdzono:

• zwiększoną proliferację komórek progenitorowych (oznaczenia PCNA, Ki67),
• poprawę pamięci, funkcji poznawczych, koordynacji i ruchu,
• ochronę przed starzeniem się mózgu (zmniejszenie stanu zapalnego, stresu oksydacyjnego, reactive gliosis).

Redukcja stanu zapalnego w układzie nerwowym

Erinacine A zmniejszała reakcję zapalną i oksydacyjny stres. Inne badania sugerują, że zarówno erinacyny, jak i polisacharydy zawarte w grzybie modulują procesy zapalne (obniżenie cytokin prozapalnych), promują neuroprotekcję i mechanizmy antyoksydacyjne poprzez aktywowanie ścieżek takich jak Nrf2, HO‑1 i SOD.

Ale koniecznie musisz poznać również inne działające rośliny o to lista 12 roślin, na które koniecznie musisz zwrócić uwagę!

Rośliny na stan zapalny układu nerwowego

1. Kurkuma właściwości (Curcuma longa) 

Kurkuma jest wymieniana jako jedna z najskuteczniejszych roślin przeciwzapalnych. Jej aktywna substancja (kurkumina) hamuje aktywację NF‑κB i TNF‑α w mikrogleju, co ogranicza stan zapalny mózgu. Działa też jako silny antyoksydant neutralizujący wolne rodniki. W badaniach stwierdzono, że kurkumina wspiera syntezę BDNF i poprawia plastyczność synaptyczną. Dodatkowo reguluje mikrobiom jelitowy, co pośrednio wpływa na komunikację jelito–mózg. Zioło wspomaga detoksykację neuronów i wspiera odporność mózgową, zmniejszając ryzyko akumulacji toksycznych białek.

2. Żeń‑szeń właściwy właściwości (Panax ginseng) 

W publikacjach naukowych często opisywane są terapeutyczne właściwości żeń‑szenia wobec mózgu: ginsenozydy działają neuroprotekcyjnie, obniżają stany zapalne, podnoszą poziom BDNF i przyspieszają regenerację neuronów. Roślina chroni neurony przed stresem oksydacyjnym i toksycznością amyloidu β. Wspomaga ukrwienie mózgu i metabolizm energetyczny neuronów. Redukuje stężenie cytokin prozapalnych i zapobiega degeneracji synaps. Poprawia pamięć i koncentrację, łagodzi napięcie emocjonalne, a przy dłuższym stosowaniu może spowalniać rozwój objawów neurodegeneracyjnych.

3. Miłorząb japoński właściwości (Ginkgo biloba) 

Miłorząb opisywany jest jako roślina zwiększająca przepływ krwi w mózgu i działająca przeciwzapalnie. Jej flawonoidy i terpenoidy rozszerzają naczynia mózgowe, wspierają neuroprzekaźnictwo i chronią przed stresem oksydacyjnym. Ginkgo blokuje aktywację NF‑κB i zmniejsza produkcję TNF‑α, hamując stan zapalny. Poprawia pamięć i koncentrację u osób ze łagodną demencją. Dodatkowo wspiera homeostazę mitochondriów w neuronach, co zwiększa ich odporność na degenerację. Regularne stosowanie może przyczynić się do wolniejszego postępu objawów neurodegeneracyjnych.

4. Ashwagandha właściwości (Withania somnifera) 

Ashwagandha to adaptogen, który wspiera funkcje poznawcze i redukuje stres oksydacyjny. Zawiera witanolidy, które stabilizują oś HPA, obniżają poziom kortyzolu i łagodzą stany zapalne. Działa neuroprotekcyjnie, poprzez wspieranie regeneracji komórek nerwowych i neurogenezy. W badaniach klinicznych stosowanie ashwagandhy poprawiało pamięć, redukowało markery zapalne i łagodziło lęk. Pomaga też przywrócić równowagę emocjonalną i zmniejsza uszkodzenia synaps spowodowane stresem. Jej regularne stosowanie może opóźniać rozwój chorób neurodegeneracyjnych dzięki wzmacnianiu odporności mózgowej.

5. Gotu Kola właściwości (Centella asiatica) 

Gotu Kola, wykazuje silne właściwości wspierające układ nerwowy oraz mikrokrążenie mózgowe. Substancje aktywne zawarte w roślinie pobudzają syntezę kolagenu w naczyniach krwionośnych, co wspiera dotlenienie mózgu i regenerację neuronów. Działa przeciwzapalnie, redukując aktywność prozapalnych cytokin, które nasilają degenerację mózgu. Badania sugerują, że Gotu Kola poprawia pamięć, koncentrację i funkcje poznawcze u osób starszych. Ponadto wykazuje działanie uspokajające i adaptogenne, co pomaga obniżać stres – czynnik przyspieszający neurodegenerację. Jej regularne stosowanie wspiera zdrowie bariery krew–mózg i sprzyja lepszej plastyczności synaptycznej.

6. Reishi właściwości (Ganoderma lucidum) 

Reishi to grzyb leczniczy opisany jako immunomodulator i neuroprotektor. Zawiera triterpeny i polisacharydy, które hamują stan zapalny oraz redukują stres oksydacyjny. Reishi wspiera działanie mitochondriów, poprawia odporność i równowagę energetyczną komórek mózgowych. Roślina wykazuje właściwości adaptogenne – zwiększa odporność organizmu na stres i wspiera procesy naprawcze w mózgu. Regularne stosowanie Reishi może zmniejszać ryzyko uszkodzeń neuronów związanych z przewlekłym stanem zapalnym. Według badań grzyb ten pomaga także w stabilizacji poziomu cukru we krwi, co pośrednio wspiera zdrowie mózgu.

7. Rhodiola rosea właściwości (różeniec górski) 

Różeniec górski, to adaptogen o działaniu zwiększającym odporność na stres i wspierającym układ nerwowy. Zawiera rozawiny i salidrozyd (związki o działaniu przeciwzapalnym i antyoksydacyjnym). Rhodiola poprawia nastrój, redukuje zmęczenie psychiczne i chroni neurony przed uszkodzeniem oksydacyjnym. W badaniach zauważono, że roślina ta stabilizuje poziom neuroprzekaźników, co korzystnie wpływa na pamięć i koncentrację. Działa również ochronnie na mitochondria neuronów, wspierając ich wydolność energetyczną. To jedno z najlepiej przebadanych ziół adaptogennych w kontekście profilaktyki chorób neurodegeneracyjnych.

8. Vilcacora właściwości (Uncaria tomentosa)

Vilcacora, znana jest z silnych właściwości immunomodulujących i przeciwzapalnych. Zawiera alkaloidy pentacykliczne, które hamują produkcję prozapalnych cytokin, ograniczając stan zapalny w całym organizmie, w tym w mózgu. Roślina ta wspiera także procesy naprawcze w DNA i działa jako antyoksydant, chroniąc neurony przed wolnymi rodnikami. Vilcacora wspomaga odporność, równowagę hormonalną oraz zdrowie jelit, co pośrednio wpływa na oś jelito–mózg. W tradycyjnej fitoterapii stosowana jest jako środek wspomagający w chorobach przewlekłych, również w kontekście ochrony układu nerwowego.

9. Eleuterokok kolczasty właściwości (Eleutherococcus senticosus) 

Naukowcy opisują eleuterokok jako adaptogen wspierający odporność organizmu na stres i regulujący działanie układu nerwowego. Zawiera on eleuterozydy, które poprawiają metabolizm energetyczny komórek i zwiększają odporność mózgu na uszkodzenia oksydacyjne. Roślina działa tonizująco, łagodzi zmęczenie psychiczne i fizyczne, a jej regularne stosowanie sprzyja lepszej koncentracji i pamięci. Dzięki właściwościom immunomodulującym wspiera równowagę w organizmie, co ma znaczenie w przewlekłych stanach zapalnych towarzyszących neurodegeneracji.

10 Brahmi właściwości (Bacopa monnieri) 

Brahmi, znana jest z właściwości wspierających pamięć i koncentrację. Zawarte w niej bakozydy działają ochronnie na neurony, redukując stres oksydacyjny i stan zapalny. Regularne stosowanie Brahmi poprawia zdolności poznawcze i wspiera regenerację synaps w mózgu. W tradycyjnej medycynie ajurwedyjskiej stosowana jest także w celu redukcji lęku i poprawy jakości snu. Badania wykazały, że długotrwała suplementacja może wspierać neurogenezę i chronić przed degeneracją neuronów.

11 Graviola właściwości (Annona muricata) 

Graviola zawiera acetogeniny, które działają przeciwzapalnie i antyoksydacyjnie. Ekstrakty z liści i owoców tej rośliny wspomagają neutralizację wolnych rodników i chronią neurony przed stresem oksydacyjnym. Graviola wspiera także układ odpornościowy i metabolizm komórkowy, co może mieć znaczenie w profilaktyce chorób neurodegeneracyjnych. Tradycyjnie stosowana była jako środek wzmacniający i adaptogenny w krajach Ameryki Południowej.

12 Pau d’Arco właściwości (Tabebuia impetiginosa)

Pau d’Arco badacze opisują jako roślinę o właściwościach immunomodulujących i przeciwzapalnych. Zawiera lapachol i inne związki aktywne, które mogą hamować stany zapalne oraz chronić neurony przed wolnymi rodnikami. Roślina ta tradycyjnie stosowana jest w Ameryce Południowej w leczeniu infekcji, ale jej działanie antyoksydacyjne czyni ją wartościową w ochronie układu nerwowego. Regularne stosowanie może wspierać zdrowie komórek mózgowych, zwłaszcza w przewlekłych procesach zapalnych.

Jak łączyć te rośliny w napary i mieszanki? 

• Napary ziołowe: Można łączyć kurkumę (z dodatkiem pieprzu dla lepszej wchłanialności), Brahmi i Gotu Kolę w proporcji 1:1:1 (ok. 1 łyżeczka mieszanki na 200 ml wrzątku, parzyć 10–15 minut).
• Mieszanki adaptogenne: Żeń-szeń, Rhodiola i Eleuterokok najlepiej stosować w formie ekstraktów standaryzowanych – w takim przypadku nie zaleca się parzenia, lecz przyjmowania kapsułek lub kropli zgodnie z dawkowaniem producenta.
• Grzyby lecznicze (Reishi): Najlepiej stosować w formie proszku dodawanego do ciepłych napojów lub w kapsułkach.

Czas stosowania: Większość roślin adaptogennych i grzybów leczniczych można stosować przez 2–3 miesiące, następnie zrobić 2–4 tygodnie przerwy.

FAQ – Najczęściej zadawane pytania

1. Czy te rośliny mogą całkowicie zatrzymać choroby neurodegeneracyjne?

Nie, ale mogą wspierać profilaktykę, zmniejszać stan zapalny i wspomagać regenerację neuronów.

2. Czy można łączyć kilka roślin jednocześnie?

Tak, wiele z nich działa synergistycznie – np. Gotu Kola z Brahmi i Miłorzębem lub Kurkuma z Reishi.

3. Jak długo trzeba stosować rośliny, by zobaczyć efekty?

Pierwsze efekty mogą pojawić się po kilku tygodniach, ale pełne działanie profilaktyczne wymaga regularności i dłuższego stosowania.

4. Czy te rośliny mają skutki uboczne?

W zalecanych dawkach są bezpieczne, ale niektóre mogą wchodzić w interakcje z lekami (np. Miłorząb z lekami przeciwzakrzepowymi).

5. Co na pamięć i koncentrację dla seniora?

Suplementy na koncentrację lub suplementy na pamięć, które zawierają mieszankę ekstraktów roślinnych, adaptogenów, grzybów funkcjonalnych i witamin to Herb Yourself Twój sprawniejszy Mózg i układ nerwowy.

Jak zatrzymać stan zapalny mózgu?

Najważniejsze wnioski: Choroby neurodegeneracyjne to rosnący problem zdrowotny na całym świecie. Coraz więcej badań potwierdza, że przewlekły stan zapalny i stres oksydacyjny są jednymi z głównych czynników przyspieszających degenerację neuronów. Odpowiednia dieta, zdrowy styl życia oraz regularne stosowanie roślin o udowodnionym działaniu przeciwzapalnym i neuroprotekcyjnym mogą wspierać organizm w profilaktyce i spowolnieniu rozwoju chorób takich jak Alzheimer czy Parkinson.

Rośliny takie jak kurkuma, żeń-szeń, miłorząb japoński, ashwagandha, reishi czy Gotu Kola działają wielotorowo – poprawiają ukrwienie mózgu, chronią neurony przed wolnymi rodnikami, regulują poziom neuroprzekaźników i wspierają regenerację synaps. Ich systematyczne stosowanie w rozsądnych dawkach i odpowiednich cyklach może wspierać zdrowie układu nerwowego, poprawiać pamięć, koncentrację i nastrój.

Choć rośliny nie zastąpią leczenia farmakologicznego, mogą być wartościowym elementem profilaktyki i terapii wspomagającej, pomagając organizmowi walczyć ze stanem zapalnym i wspierać regenerację mózgu w naturalny sposób.

Bibliografia: 

Panossian, A., & Wikman, G. (2010). Effects of Adaptogens on the Central Nervous System and the Molecular Mechanisms Associated with Their Stress-Protective Activity. Pharmaceuticals (Basel, Switzerland), 3(1), 188–224. 

Sandhir, R., Sood, A. (2017). Neuroprotective Potential of Withania somnifera (Ashwagandha) in Neurological Conditions. In: Kaul, S., Wadhwa, R. (eds) Science of Ashwagandha: Preventive and Therapeutic Potentials. Springer, Cham.

Kennedy, D. O., & Scholey, A. B. (2003). Ginseng: potential for the enhancement of cognitive performance and mood. Pharmacology, biochemistry, and behavior, 75(3), 687–700. 

Howes, M. J., & Perry, E. (2011). The role of phytochemicals in the treatment and prevention of dementia. Drugs & aging, 28(6), 439–468. 

Bahrami, A., Montecucco, F., Carbone, F., & Sahebkar, A. (2021). Effects of Curcumin on Aging: Molecular Mechanisms and Experimental Evidence. BioMed research international, 2021, 8972074. 

Sun, X. Z., Liao, Y., Li, W., & Guo, L. M. (2017). Neuroprotective effects of ganoderma lucidum polysaccharides against oxidative stress-induced neuronal apoptosis. Neural regeneration research, 12(6), 953–958. 

Stough, C., Lloyd, J., Clarke, J., Downey, L. A., Hutchison, C. W., Rodgers, T., & Nathan, P. J. (2001). The chronic effects of an extract of Bacopa monniera (Brahmi) on cognitive function in healthy human subjects. Psychopharmacology, 156(4), 481–484. 

Luthra, R., & Roy, A. (2022). Role of Medicinal Plants against Neurodegenerative Diseases. Current pharmaceutical biotechnology, 23(1), 123–139. 

Lee, Y., Jung, J. C., Jang, S., Kim, J., Ali, Z., Khan, I. A., & Oh, S. (2013). Anti-Inflammatory and Neuroprotective Effects of Constituents Isolated from Rhodiola rosea. Evidence-based complementary and alternative medicine : eCAM, 2013, 514049. 

Pilarski, R., Zieliński, H., Ciesiołka, D., & Gulewicz, K. (2006). Antioxidant activity of ethanolic and aqueous extracts of Uncaria tomentosa (Willd.) DC. Journal of ethnopharmacology, 104(1-2), 18–23. https://doi.org/10.1016/j.jep.2005.08.046